سنگرهایی که از یاد رفت و رفته

یادداشتی در ضرورت مطالعات جهان اسلام در مناطق غیرعربی که در سایت تبریز بیدار منتشر شد.

........................................................................................

پس از پایان دوران دفاع مقدس و آغاز جدی فعالیت های فرهنگی در میان نیورهای فرهنگی و فکری انقلاب اسلامی گروهی کوچک از این نیروها پای در میدان مطالعات و فعالی های بین المللی گذاشتند. با توجه به اولویتی که این نیروها برای فعالیت ها و مطالعات در عرصه جهان اسلام قایل بودند این گروه با عنوان غیر رسمی «بچه های جهان اسلامی» مشهور شدند. اکنون پس از گذشت بیش از 20 سال از فعالیت و مطالعه این نیروها و پای به میدان گذاشتن نیروهای تازه نفس می توان به مطالعه انتقادی و جزئی نگرانه این فعالیت ها پرداخت. این نگاه انتقادی را به طور عمده می توان در دو حوزه کیفیت شناخت و جغرافیای شناخت پی گرفت. در نوشتار پیش رو تنها به حوزه دوم یعنی جغرافیای مطالعات «بچه های جهان اسلامی» خواهیم پرداخت و با اشاره به تحولات مناطق پیرامونی کشور به اولویتی مطالعاتی پیشنهاد خواهد شد.

 

توجه در آثار منتشر شده و نیز اقدامات انجام یافته توسط فعالان جهان اسلامی می تواند انسان را به این نتیجه هدایت کند که این فعالیت ها به شدت دچار عربی زدگی است. در واقع تبادر ذهنی فعالان از جهان اسلام جهان عرب بوده است. این عربی زدگی تا به حدی است که فعالان و کارشناسان انگشت شمار سایر نواحی جهان اسلام خود را در اکثر مواقع در شمار کارشناسان جهان اسلام ندانسته و در ردیف کارشناسان و مطلعان اروپا و آمریکا دانسته اند. (البته باید فعالیت های مقطعی در مورد بوسنی را که تحت تاثیر جنگ بوسنی ایجاد شده بود و توانست تنها شمار انگشت شماری از فعالان عرصه جهان اسلام را به خود جذب کند را می توان مستثنی دانست.)

 

در ریشه شناسی این وضعیت می توان به تاسی از اروپایی ها و یا تحت تاثیر آنها قرار گرفتن در ترادف جهان اسلام و جهان عربی اشاره کرد. البته در این که کانون های تاثیر گذار جهان اسلام و عموما کل جهان امروز در منطقه عربی واقع شده اند سخنی گزاف نیست اما غفلت از تحولات در مناطق پیرامونی غیر عربی کشور و عدم توجه به فاکتور اسلامیت در این مناطق کاملا مشهود است.

 

جریان گولن؛ تکفیری‌های کت‌شلواری(10)؛جاسوسی جماعت گولن برای آمریکا در پوشش مدارس دینی

ادامه پرونده گولن...

...

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فواد آونی، روزنامه نگار و پژوهشگر شناخته شده ترکیه با انتشار مقالاتی تحت عنوان «جماعت گولن و ایران هراسی» به بررسی ابعاد مختلف جریان گولن در ترکیه و جهان اسلام پرداخته است.

آونی در مقالات خود با بیان این که اصلی‌ترین حربه مورد استفاده جماعت در برابر رقبا و دشمنان خود استفاده از توان رسانه‌ای بسیار بالای خود است؛ می‌نویسد: بهتر است ابتدا به میزان بزرگی شبکه رسانه‌ای این گروه توجه داشته باشیم که شامل شبکه‌های تلویزیونی سامان یولو، ابرو، مهتاب، یومورجوک، دنیا، ام سی، ایرماک، تونا شاپینگ؛ شبکه های رادیویی بورچا، سامان یولو هابر، مهتاب، کره، اس تی وی؛  آژانس رسانه ای جهان؛ روزنامه زمان که علاوه بر ترکیه در 20 کشور با زبان‌های آن کشورها منتشر می‌شود؛ مرکز پخش فرهنگی جهان و بیش از 30 موسسه انتشاراتی و مطبوعاتی می‌شود که حجم مالی‌ای بیش از 100 میلیارد دلار را به خود اختصاص می‌دهد. اما سوال اصلی این است که جماعت از کدام راه‌ها توانسته است حجم مالی چشمگیر 100 میلیارد دلاری را برای فعالیت‌های رسانه‌ای خود جذب کند؟

جریان گولن؛ تکفیری‌های کت‌شلواری(8)؛ «شیعه» و «فارس» ۲ دستاویزِ جماعت گولن برای ایجاد ایران‌ستیزی

در مورد شخصیت و کیستی فواد آونی در میان روزنامه نگاران ترکیه حرف و حدیث فراوانی است اما به هر حال مقالاتی که در این اواخر در مورد جریان گولن و نوع تفکر آنها در مورد ایران و تشیع منتشر کرده است را نمی توان نادیده گرفت. این بخش نخست است و بخش دوم نیز چند روز دیگر ان شا الله منتشر خواهد شد.

...

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فواد آونی، نویسنده و روزنامه نگار مشهور ترکیه در سلسله مقالاتی که با تازگی با نام «جماعت گولن و ایران هراسی» منتشر کرده است به بررسی جنبه‌های جدیدی از فعالیت‌های جریان گولن علیه ایران و انقلاب اسلامی اشاره کرده است.

آونی در این سلسله مقالاتی که در رسانه‌های مختلف ترکیه بازتاب قابل توجهی داشته است با اشاره به این که جماعت گولن با استفاده از توان رسانه‌ای خود هر سفیدی را سیاه و هر بدی را می‌تواند خوب جلوه دهد با اشاره به مخالفت این جریان با ایران می‌نویسد: «زمانی که ترکیه در تابستان امسال با درگیری‌های داخلی و تظاهرات‌های حوادث پارک گزی مواجه شد، جماعت -گولن- تمام تلاش خود را برای پیدا کردن یک دست خارجی و نشان دادن این اتفاقات به عنوان یک نوطئه از سوی دشمنان خارجی به کار برد. طبیعی بود که مقصود آنان از این دشمن، ایران است. آنان حتی این حوادث داخلی را در ارتباط با حوادث سوریه تحلیل کرده و شهروندان علوی ترکیه را متهم به اقدام برای انتقام از حکومت در برابر حوادث سوریه کردند.»

وی ادامه می‌دهد: «برخی قلم‌ها هستند که فقط برای جماعت گولن می‌نویسند و همینطور برخی سخنرانان، اساتید دانشگاه، روشنفکران، الهیات دانان و افراد دیگری هستند که وابسته به جماعت گولن هستند و فقط با نگاه به دهان اربابان خود به یکباره همگی دست به یک کمپین هماهنگ علیه ایران می‌زنند.»

از حضور در سالگرد دانته خودداری کنیم!

یادداشتی که امروز در سایت تبریز بیدار منتشر شد.

...

نامش کبیرلینسکی است. چند دهه به هنر و فرهنگ کشورش خدمت کرده و حالا که روزهای پایانی زندگی کاری اش را در حال پشت سر گذاشتن است انتظار دارد بالاخره بعد از سالها خدمت، اجرای نقش های مختلف، نقش هایی که گاه اگر او نبود کسی دیگری نمی توانست یا نمی خواست که آن نقش ها را اجرا کند انتظار دارد تقدیری از او شود. در مراسمی از او برای سالها خدمتش تشکر و قدردانی کنند.

منتظر است اما خبری نیست. بالاخره خودش به زبان می آید که بندگان خدا ما هم در این مملکت زحمت کشیده ایم و خیلی از کسانی که دست اندر کار فعلی اند زمانی ما برایشان حق استادی داشته ایم.
برایش مراسمی نمی گیرند اما یکی از همکاران دجلش که جای پسرش است دعوتنامه ای به دستش می دهد برای حضور در سالگرد دانته، آن هم همراه با همسر به عنوان مهمان ویژه.
کبیرلینسکی خوشحال است و همراه زن بدقلقش که برای شرکت در سالگرد دانته به خودش هم رسیده  به عنوان یک فرهیخته راه می افتد. اما... روز، ماه، و حتی سالن مراسم دقیق است اما سال مراسم برای سال پیش است...
کبیرلینسکی را دست انداخته اند!!!
***
 
این گزارشی بود از داستان بلندی به نام «سالگرد دانته»(Dantenin yubleyi) به قلم یکی از نویسندگان سرشناس جمهوری آذربایجان. در این داستان کبیرلنسکی را دست انداختند و به جای قدردانی و تقدیر از زحماتی که البته شاید خیلی هم مهم نبوده باشد در مقابل خانواده اش او را تحقیر کردند. این داستان اگرچه داستان یک فرد است اما گاه در طولانی مدت امکان دارد برای یک نسل هم اتفاق بیافتد. گاه ممکن است یک نسل سالها خون دل بخورد، از اولیات زندگی و معیشتش بگذرد، دردها و زخم ها را به جان بخرد اما به هنگام بدرقه اش نه برایش دسته گلی بیاورند و نه نامی از او یاد کنند. حال در این میان مشکل از کبیرلینسکی است یا همکارانش؟!
 
اگر امروز در میان ستون نویسان نشریات و سایتهای مختلف تبریز و فعالان عرصه فرهنگ و هنر استان نگاهی کنیم چهره های جدید فراوانند و چهره های قدیمی کم. این یعنی این که نسلی جدید پا به عرصه گذاشته است و نسل پیشین یا میدان را خالی کرده و یا کنار گذاشته شده است. نسلی که امروز فعال است و می نویسد هم روزی به حکم قطعی تقدیر کنار خواهد رفت اگر کنارش نگذارند. یعنی ما امروز همراه با گروهی از کبیرلینسکی ها زندگی می کنیم و فردا خود اعضای گروه جدیدی از آنان خواهیم بود! در این جا دو نکته را می توان متذکر شد:
 
نخست آن که رفتار ما با کبیرلینسکی های اطرافمان چگونه است؟! برایشان بزرگداشت و تقدیر می گیریم یا صرفا با دعوت از آنان به سالگرد دانته حس احترام به پیشکسوتان را ارضا  می کنیم؟ و اما مسئله مهمتر این که برای دوره کبیرلینسکی بودن خود فکری کرده ایم؟! در هر حال ما جوانان نیز محکوم به این تقدیر محتومیم و باید در آن روز که انتظار مراسم بزرگداشتی را برای خود داریم باید بتوانیم با رویی گشاده به آنچه در پشت سرنهاده ایم نگاه کنیم. شرط اساسی این سربلندی را باید در تاثیرگذاری و اثرآفرینی در روزگار فعالیت دانست. باید بتوانیم در روزگاری که ما قلم را و عرصه فرهنگ را در دست داریم تاثیری مثبت که امکان انتقال آن به نسل بعدی وجود داد بیافرینیم.
 

تکفیری‌های کت‌‌شلواری(3)؛ کارشناسان امنیتی سازمان اطلاعات آمریکا؛ حامیان گولن

گزارشی از نقش ماموران امنیتی آمریکا در روبه راه کردن کارهای گولن.

...

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، همواره رابطه جریان فتح الله گولن با سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا از موضوعات مورد بحث و مذاکره بوده است. اما به دلیل این که اسناد قابل اعتنا و مهمی در این موضوع در دست محققان نبود همواره از این موضوع به عنوان بحثی مبهم در مورد مسئله جریان گولن یاد می‌شد. این حقیقت که جنبش گولن به‌دقت سعی کرده که از احساسات ضداسرائیلی در داخل محافل اسلامی ترکیه دوری جوید (برای مثال مخالفت مشهور گولن با کاروان آزادی غزه در سال 2010) به‌عنوان مدرکی برای اثبات وجود نقشه‌ای اسرائیلی مورد استناد قرار می‌گیرد.

برخی رسانه‌ها در ترکیه معتقدند که جنبش گولن ستون پنجم یا اسب تروآی "صهیونیسم" است. اما در ماه‌های اخیر با افزایش حجم افشاگری‌ها نسبت به این جریان و شخص فتح الله گولن جزئیات جالبی از نزدیکی میان این جریان و سازمان‌های امنیتی آمریکا به دست آمده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی راست خبر سیبل ادموندس، روزنامه نگار و مترجم اف بی ای در منطقه آسیای میانه که در برنامه «یاز بوز» شبکه آی ترکیه شرکت کرده بود، تصریح کرد: گولن یک نماد است، آنچه مهم است مارک گولن است، سیا از سال 1997 شروع به استفاده از گولن کرده است.

تکفیری‌های کت‌‌شلواری(2)؛ فتح‌الله گولن؛ شاگرد بی‌وفای سعید نورسی

یادداشتی در مورد ریشه های فکری جریان گولن و رابطه آن با جریان نورچی ها که در تاریخ 23 اسفند 1392 در خبرگزاری تسنیم منتشر شد. (البته طی مصاحبه های اخیری که با کارشناسان ترکیه ای انجام داده ام اطلاعات جدیدی به دست آورده ام که بعدها منتشر می کنم)

....

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کشور ترکیه چند ماهی است که گرفتار بحرانی سیاسی اجتماعی موسوم به درگیری اردوغان و فتح الله گولن و یا حزب عدالت و توسعه و جماعت گولن است که این بحران توانسته است تا لایه های زیرین قدرت در این کشور را به جنبش درآورد. دلیل این حجم تاثیرگذاری را باید بیش از آن که در سیاسی بودن قضیه دانست باید در ریشه های فکری، عقیدتی آن جستجو کرد. از این رو در این نوشتار به طور اجمال به بررسی عقبه فکری جریان گولن و خلاصه ای از دیدگاه‌های او پرداخته می‌شود.

برای فهم دقیق موضوع فتح‌الله گولن لاجرم باید ابتدا به تاریخ جریان نور و نورجی ها و سپس کیستی گولن پرداخته شود و سپس اشاره‌ای به حوادث اخیر شود.

بدیع الزمان

سعید نورسی (1878 – 1960) که اکنون بیشتر با لقب بدیع الزمان نورسی شناخته می‌شود از جمله شخصیت‌های تاثیر گذار ترکیه در اوایل دوران جمهوری بود که با نگاشتن مجموعه کتاب‌ها، یادداشت‌ها، نامه‌ها و ارائه سخنرانی‌هایی که به بازداشت و تبعید وی انجامید توانست با ایجاد جریانی در برابر موج لائیسیته و کمونیسمی که توسط دولت آتاترک ایجاد شده بود در حد خود مقاومت کند. این مجموعه آثار او، اکنون با عنوان دوره 13 جلدی رسائل نور شناخته می‌شود.

نورسی توانست در زمان حیات خود با ایجاد شبکه‌ای از شاگردان اندیشه‌های خود را در جغرافیایی گسترده منتشر کند، به طوری که در سال‌های نخست جمهوریت که فعالیت‌های دینی با محدودیت‌های فروانی روبرو بود رسائل نور نورسی به صورت دست نویس و فرد به فرد در محدوده وسیعی توسط همین شاگردان پخش شد. با توجه به جو خفقان دیکتاتوری که در آن دوره حاکم بوده است شاگردان او در خانه‌های تیمی جمع شده و به بازخوانی و بازنویسی گفتارها و نوشتارهای استاد خود می‌پرداختند.

تکفیری‌های کت‌شلواری(1)؛ جریان «گولن»؛ اسلام معتدل یا خطرناک‌ترین جریان اسلامی؟

این روزها در ترکیه، قفقاز و آسیای میانه و نیز اروپا مباحث مربوط به کیستی و چیستی جریان گولن از جمله موضوعات به روز است و بر روی خطرات این جریان مباحثات فراوانی انجام می شود. یادداشت گزارشی زیر را در اردیبهشت سال پیش (1392) نوشته بودم. از این که پیش از این غوغاهای رسانه ای به خطر این جریان پی بردم خوشحالم!

اضافه کنم پرونده ای اختصاصی در مورد این جریان با یادداشت ها و مصاحبه های گوناگون هم اکنون (فروردین 93) در خبرگزاری تسنیم در حال انتشار دارم که در همین وبلاگ هم منتشر خواهد شد. نا پرونده را «جریان گولن؛ تکفیری‌های کت‌شلواری» نامگذاری کردیم.

...

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فتح الله گولن 72 ساله اکنون 14 سال است که در آمریکا زندگی می‌کند. گولن از لحاظ وضعیت جسمانی دوران سختی را سپری می‌کند. بیشترین رنج او از بیماری دیابتی است که باعث شده تا زانوهای او از کار بیفتد و سیستم دفاعی بدنش به شدت ضعیف شود.

مصطفی یئشیل که ریاست اتحادیه روزنامه نگاران و نویسندگان را بر عهده دارد یک ماه پیش با گولن در آمریکا دیدار کرده است. رئیس این اتحادیه که معروف به وابستگی به جماعت گولن است در گفتگو با سایت تخصصی اوراسیا در مورد وضعیت جسمانی گولن گفت: حتی یک بیماری خفیف هم تاثیرات زیادی بر روی او می‌گذارد. یئشیل با گفتن این که او فقط گاهی برای هواخوری بیرون از منزل می‌آید، ادامه می‌دهد که این تغییرات دمایی نیز حتی برای سیستم دفاعی بدن او احتمال دارد خطرآفرین باشد.

به نظر یئشیل وضعیت سخت جسمانی کنونی گولن و حتی مرگ او نمی تواند ضربه سنگینی بر حرکت جماعت وارد کند. مصطفی یئشیل در مورد فعالیت های جریان گولن که اکنون تبدیل به جماعتی فراتر از مرزهای ترکیه شده است می‌گوید: بی‌شک مرگ او  تاثیر بسیاری ایجاد خواهد کرد، اما پروژه‌های موجود را دچار نقصان نخواهد کرد.

یئشیل در مورد جانشین احتمالی گولن هیچ جانشین معینی را معرفی نمی‌کند، اما این احتمال را می‌دهد که رهبری جریان از میان کسانی که حقیقتا آموزه‌های گولن را در یافته‌اند انتخاب خواهد شد. او شاخه‌هایی چون TUSKON ( کنفدراسیون تجار و صنعتگران ترکیه) و اتحادیه روزنامه نگاران و نویسندگان را از جمله گروه‌هایی می‌شمارد که شاید رهبران آینده جماعت گولن از میان آنها انتخاب شود.

ما و تاثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان جمهوری آذربایجان

این یادداشت نخستین بار درسایت تبریز بیدار منتشر شد و حواشی ای را در پی داشت. بی هیچ توضیحی متن را در زیر می آورم.

...

اشاره: هفته پیش دوست عزیزم جناب حامدی با لطف و سماحت خاص خود مرا برای شرکت در نشستی با عنوان «انقلاب اسلامی و تاثیر آن بر آذری های جهان» در تبریز دعوت کرد. از صمیم قلب مشتاق حضور در این نشست بودم و یادداشت برداری های اولیه برای ارائه نظر در این نشست را هم انجام دادم. اما قضا بر عدم حضورم رقم خورده بود. در هر حال تلخیص متنی را که قصد ارائه اش به محضر دوستان داشتم را برای نشر به سایت تبریز بیدار تقدیم می کنم.

در مورد تاثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان جمهوری آذربایجان و نیز تمام مسلمانان جهان به طور عموم می توان بحث را به دو شیوه ارائه داد. نخست در مورد تاثیر انقلاب اسلامی بر آنها سخن گفت و دوم نقشی که ما به عنوان فعالان انقلاب اسلامی در این تاثیر گذاری داشته ایم را بررسی کرد.  این تقسیم بندی با در نظر گرفتن این پیش فرض ارائه شده است که انقلاب اسلامی به ذات خود با توجه به مبانی و خواستگاه های اعتقادی اش دارای جوهره ای فعال و گیرا است و نسیم آن پیش از آن که پای انقلابیان ایران به نقاط دیگر جهان گشوده شود، توانسته است روح و فطرت اسلامی مسلمین کشورهای مختلف را بنوازد.
 

با چنین نگاهی اگر بحث خود را معطوف به نوع نخست تاثیر گذاری انقلاب کنیم بی شک بحث جز ایجاب و تعریف و ثنای انقلاب در مسائلی که اتفاقا ما نقشی در آن نداشته ایم و هم اکنون با این ثناگویی ها در واقع به صورت غیرمستقیم با مغالطه بین انقلاب و انقلابیان مدح خود را می کنیم نخواهد بود. اما اگر در مورد نقشی که ما به عنوان انقلابیان و طرفداران انقلاب و یا به عبارت دیگر فعالان انقلابی در تاثیر گذاری  انقلاب بر سایر ملل مسلمان به سخن بنشینیم بحث سمت و سوی دیگری می تواند داشته باشد. در این صورت می توان به نوع نگاهی که به انقلاب، چیستی تاثیرگذاری انقلاب، ملاک های سنجش این تاثیرگذاری و هدف و غایت تاثیرگذاری داریم را بررسی کرد.
 

اما در مورد رابطه انقلاب اسلامی و مسلمانان قفقاز می توان چنین ادعا کرد که انقلاب اسلامی بسیار پیشتر از انقلابیان به آن سوی ارس رسیده بوده است و نمی توان فضل رساندن انقلا ب را برای انقلابیان در نظر گرفت، اما آن چه مسلم است اقدامات و فعالیت های بعدی انجام یافته در این سرزمین بی شک تاثیر گذار بود.
 

معرفی کتاب “گوموشو پئنجک” (کت نقره ای)

این یادداشت نیز نخستین بار در سایت تخصصی پیشینه منتشر شد. البته خودم عنوان روایتی از وضعیت اجتماعی ایران در دوره پایانی قاجاریه را انتخاب کرده بودم. اما سایت عنوان فعلی را برای مطلب گذاشت.

...

برهه تاریخی اواخر قاجار و خصوصا دوران پس از مشروطه از جمله مقاطع تاریخی است که به لحاظ تاریخ اجتماعی و مردمی اش از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. شرایط اجتماعی- روانی و نیز اقتصادی حاکم بر کشور در  اواخر دوره قاجاریه و پیش از روی کار آمدن رضاخان برای فهم کنش ها و واکنش های اجتماعی و سیاسی مردم آن دوره بسیارقابل توجه است. با توجه به منابع تاریخی چنین به نظر می رسد که این منابع به دلیل این که حوادث و شرایط پیش از مشروطه منتج به قیام مشروطه شده است برای تاریخ نگاران مهم جلوه می کرده است و آنان سعی کرده اند تا هم تاریخ اجتماعی – اقتصادی درون ایران و هم وضعیت فکری اجتماعی ایرانیان خارج از مرزها را مورد کنکاش قرار دهند. اما در مورد دوران پس از انقلاب مشروطه تا روی کار آمدن رضاخان به دلیل تشنج بالای سیاسی کشور و نیز زد و خورد های فکری- سیاسی نخبگان که تا اعدام بزرگان نیز پیش می‌رود و نیز پس از آن قیام های سیاسی در گوشه و کنار ایران مورخان را از توجه کافی به وضعیت اجتماعی مردم غافل کرده است. از سوی دیگر در دوره پهلوی نیز که با روی کار آمدن رضاخان کشور تحت استبداد او به یکنواختی سطحی می رسد و دستگاه حکومت به کارهای فرهنگی اقبال می کند جریان تاریخ نگاری روشنفکران به دلیل غفلت و یا تغافل تاریخی ای که نسبت به توده های مردم داشته اند از پرداختن به این موضوعات حذر می کنند. از این رو به نظر می رسد باید پیش از آن که نسلهای پیشین و یا فرزندان آنان که خاطرات پدران شان را هنوز در ذهن دارند از میان ما رخت بربندند، اقدام به ثبت و قید این خاطرات کرد.

چند روز پیش که کتابی آذری با عنوان «گوموشو پئنجک» (کت نقره ای) را در تبریز خریداری کردم با مطالعه آن متوجه اطلاعات جالب توجهی شدم که نویسنده کتاب از دوران پس از مشروطه به نقل از پدر خود ارائه کرده است. ایشان در این کتاب   وضعیت اسفناک ایران در آن مقطع تاریخی را که منجر به مهاجرت  اجباری برخی مردم شده بود و نیز مشاهدات خود از وضعیت مهاجران ایرانی در باکو و وضعیت معیشتی و اجتماعی آنان و نیز ذهینت حاکم بر ایرانیان آن دیار در مورد حکومت پهلوی و ایران را مطرح کرده است.

کتابی تازه نشر در عرصه تالش شناسی

این یادداشت نخستین بار در سایت تخصصی پیشینه منتشر شد و بعدها در سایر سایت‌ها به اشتراک گذاشته  شد. البته بنا به دلایلی آن زمان با نام آقای رضاصفری منتشر شد.

...

بودن و خدمت کردن در تالش بیش از حد تصور لذت بخش است.” این جمله اگرچه کوتاه ولی برای دریافت شوق موجود در افسران روس برای کار در تالش کاملا رساست.

مقدمه:

در دوره جنگ های روس و ایران، قطعا تالش با تمامی سبزی و خرمی خود و نیز در بر داشتن شهر کلیدی لنکران از موقعیت و اهمیت ویژه ای برای لشکر روس برخوردار بوده است. این اهمیت نیز موجبات استقامت و پابداری بیشتر حکومت ایران و خان محلی در برابر روس ها و نیز پافشاری و اعمال زور چشم گیرتر از طرف روس ها را فراهم می آورد. تا حدی که روس ها علاوه بر استفاده شدید از قوه قهریه به استفاده گسترده از روش های سیاسی و روانی روی آوردند تا بدانجا که خان تالش را تحت انواع فشارهای سیاسی و روانی قرار داده مجبور به ترک محل حکومت خود به مقصد ایران کردند. این سیاست را می توان از نوع فرماندهانی که از طرف روسها برای تحت نظر داشتن شرایط در تالش اعزام می داشتند نیز فهیمد، در انتخاب فرماندهان منطقه تالش نخستین اولویت با کسانی بود که علاوه بر عرصه نظامی، توانسته باشند در زمینه های سیاسی نیز خود را بروز دهند. نمونه این افراد ایلینسکی است. او که زمانی رئیس پلیس تفلیس بوده است در زمان اعزام به تالش جهت نظارت بر جریان امور در نامه ای که از مافوق خود “یزمولوف” دریافت می کند در مورد مهم ترین وظایف خود چنین می خواند: ” مقصود من از اعزام شما به سرزمین تالش، به دست گرفتن اوضاع این منطقه ، تحت نظر داشتن میرحسن خان و یافتن بهانه ای برای از میان برداشتن اوست.” او در ادامه برای اجرای این منظور راه کار عملی نیز ارائه می دهد: ” باید میر حسن خان را آزاد گذاشت تا هر از چندگاهی به ایران رفت و آمد کند و از این جهت بهانه ای برای بستن اتهام همکاری با ایران به او به دست بیاید. علاوه بر این ، ایجاد نارضایتی و اختلاف در خانواده خان هم بسیار ضروری است.”[۱]

با در نظر گرفتن این شرایط ، پژوهش در اسناد باقی مانده  از دوران محاربه روس و ایران جهت روشن ساختن سیاست های روس و عکس العمل های حکومت محلی در برابر آنها اهمیت دوچندانی می باد. از همین روست که دکتر حسین احمدی که از صاحبل نظران عرصه قفقاز شناسی  و تاریخ معاصر هستند در چند سال اخیر وجهه همت خود را بر انتشار کتب ، رسالات و گزارشات تاریخی مربوط به دوره تاریخی اوایل قرن ۱۹ و نطقه جغرافیایی قفقاز قرار داده است.

دکتر احمدی که در این اواخر کتاب تاریخ صافی را  که جزو منابع درجه اول جنگ های ایران و روس است را برای نخستین بار در ایران منتشر کرده، پس از انتشار دو کتاب “تالشان” در سال ۱۳۷۸ و “اخبارنامه” در سال ۱۳۸۳ کتاب سومی را نیز در موضوع تاریخ تالش منتشر کرده است: این کتاب با عنوان ” دو رساله و دوگزارش درباره تالش شمالی ”  منتشر شده که در مجال حاضر به معرفی مهمترین بخش های آن خواهیم پرداخت

بررسی محتوایی کتاب: