تکفیری‌های کت‌شلواری(1)؛ جریان «گولن»؛ اسلام معتدل یا خطرناک‌ترین جریان اسلامی؟

این روزها در ترکیه، قفقاز و آسیای میانه و نیز اروپا مباحث مربوط به کیستی و چیستی جریان گولن از جمله موضوعات به روز است و بر روی خطرات این جریان مباحثات فراوانی انجام می شود. یادداشت گزارشی زیر را در اردیبهشت سال پیش (1392) نوشته بودم. از این که پیش از این غوغاهای رسانه ای به خطر این جریان پی بردم خوشحالم!

اضافه کنم پرونده ای اختصاصی در مورد این جریان با یادداشت ها و مصاحبه های گوناگون هم اکنون (فروردین 93) در خبرگزاری تسنیم در حال انتشار دارم که در همین وبلاگ هم منتشر خواهد شد. نا پرونده را «جریان گولن؛ تکفیری‌های کت‌شلواری» نامگذاری کردیم.

...

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فتح الله گولن 72 ساله اکنون 14 سال است که در آمریکا زندگی می‌کند. گولن از لحاظ وضعیت جسمانی دوران سختی را سپری می‌کند. بیشترین رنج او از بیماری دیابتی است که باعث شده تا زانوهای او از کار بیفتد و سیستم دفاعی بدنش به شدت ضعیف شود.

مصطفی یئشیل که ریاست اتحادیه روزنامه نگاران و نویسندگان را بر عهده دارد یک ماه پیش با گولن در آمریکا دیدار کرده است. رئیس این اتحادیه که معروف به وابستگی به جماعت گولن است در گفتگو با سایت تخصصی اوراسیا در مورد وضعیت جسمانی گولن گفت: حتی یک بیماری خفیف هم تاثیرات زیادی بر روی او می‌گذارد. یئشیل با گفتن این که او فقط گاهی برای هواخوری بیرون از منزل می‌آید، ادامه می‌دهد که این تغییرات دمایی نیز حتی برای سیستم دفاعی بدن او احتمال دارد خطرآفرین باشد.

به نظر یئشیل وضعیت سخت جسمانی کنونی گولن و حتی مرگ او نمی تواند ضربه سنگینی بر حرکت جماعت وارد کند. مصطفی یئشیل در مورد فعالیت های جریان گولن که اکنون تبدیل به جماعتی فراتر از مرزهای ترکیه شده است می‌گوید: بی‌شک مرگ او  تاثیر بسیاری ایجاد خواهد کرد، اما پروژه‌های موجود را دچار نقصان نخواهد کرد.

یئشیل در مورد جانشین احتمالی گولن هیچ جانشین معینی را معرفی نمی‌کند، اما این احتمال را می‌دهد که رهبری جریان از میان کسانی که حقیقتا آموزه‌های گولن را در یافته‌اند انتخاب خواهد شد. او شاخه‌هایی چون TUSKON ( کنفدراسیون تجار و صنعتگران ترکیه) و اتحادیه روزنامه نگاران و نویسندگان را از جمله گروه‌هایی می‌شمارد که شاید رهبران آینده جماعت گولن از میان آنها انتخاب شود.

فوضی بلگین هم که ریاست انیستیتوی رئتینک در آمریکا را بر عهده دارد نیز همفکر با یئشیل است. او می‌گوید جریان گولن نسل سومی از نیروها را تربیت کرده است و با استفاده از توان این نسل جدید بدون فتح‌الله نیز خواهد توانست به حیات خود ادامه دهد.

اما همه در این اندیشه نیستند. نویسنده شناخته شده ترک، هاکان یاووز که با وجود شانه خالی کردن از عضویت در جریان گولن، خود نیز شیفته گولن است، همه چیز را با مرگ او تمام شده می‌داند. یاووز که کتابی نیز در باره جماعت گولن نوشته است بر این عقیده است که با مرگ گولن اگرچه جماعت او از بین خواهد رفت اما قشری جدید از مسلمانان را ایجاد خواهند شد. او برای این اندیشه خود مراحل تکامل این جماعت را شاهد مثال می‌آورد. او اشاره می‌کند که با مرگ سعید نورسی در سال 1960 بخش قابل توجهی از پیروان او از این که با گولن همراهی داشته باشند سرباز زدند.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در حالی سخن از مرگ و دوام اندیشه ها و شخصیت گولن به میان می‌آید که رفته رفته سوءظن‌ها و بدبینی ها نسبت به فعالیت‌های گولن و جماعت او در تمام جهان افزایش یافته است.

هفته پیش فتح الله گولن به عنوان یکی از 100 شخصیت‌ تاثیرگذار جهان معرفی شد. در پروفایل مربوط به گولن که توسط  استیفن کینزر متخصص مسائل ترکیه که پیشتر کتاب مشهور «Crescent and Star: Between Two Worlds»  (هلال و ستاره: ترکیه در میان دو جهان) از او منتشر شده است، از گولن به عنوان رهبر دینی جالب توجه نام می‌برد. او در این معرفی درباره گولن می نویسد: او که اکنون در پنسیلوانیا ساکن بوده و از چشم‌ها دور است در سراسر جهان  تعداد فراوانی از انسان‌ها را نسبت به خود علاقه‌مند کرده است.

او می افزاید: مدارس گولن در بیش از 140 کشور دنیا فعال هستند. پزشکان فراوانی که نسبت به او علاقه‌مند هستند در حوادث طبیعی بدون هیچ اجرتی به خدمت‌رسانی مشغول می شوند. اما در عین حال گولن فردی اسرار آلود است. او در کشور خود ترکیه بر دولت، ارتش و پلیس توسط تربیت شده‌هایش از تاثیرگذاری فراوانی برخوردار است. این مسئله نیز از طرفی باعث می شود که او شبیه به عروسکی دیده شود و حتی در میان ترک‌هایی که دوستدار او هستند هم جایگاهش کاهش یابد.  با این حال گولن همچنان برجسته ترین چهره اسلام اعتدالی در جهان است.

افزایش سوء ظن‌ها به گولن و جریان تحت رهبریت او به مراحلی رسیده است که از سوی برخی افراد از او و جریانش به عنوان «گرگی اندر پوستین بره‌ای» نگاه می‌شود.  مورخ و روزنامه‌نگار نامدار آلمانی نیکلاس برانوس، با انتشار مقاله ای تحت عنوان فوق سخن از فرا رسیدن زمان برداشتن ماسک ریاکارنه از چهره فتح‌الله گولن و جریان او به میان آورد.

برانوس با سخنرانی در انجمن علوی هامبورگ تحت عنوان «گرگی اندر پوستین بره‌ای» (Diese (grauen) Wölfe im Schafspelz) به افشاگری نسبت به فعالیت‌های جماعت گولن در آلمان و اروپا که در سالهای اخیر گسترش چشمگیری داشته است پرداخت. وی در این سخنرانی خود از اطلاعات کم اذهان عمومی مردم آلمان و اروپا در مورد این جریان و نیز سانسور اخبار انتقادی نسبت به این گروه‌ در رسانه‌های عمومی گفت. او با اشاره به سازماندهی قابل توجه و سیستماتیک جریان گولن از فعالیت‌های به ظاهر آرام آنها با نام گرگی در پوستین بره یاد کرد.

او با اشاره به آمار مراکز آموزشی و خدماتی گولن در آلمان که برای ترک‌های مقیم آلمان و نیز آلمانی‌ها خدمات می‌دهد، از تلاش این گروه برای تاثیر گذاری در افکار عمومی خبر می‌دهد. او می‌گوید: جماعت گولن اساس و پایه اندیشه نوعثمانی گری است که با همکاری نئولیبرال های حزب عدالت و توسعه توان بیشتری نیز برای خود یافته است. جماعت گولن می‌خواهد در آلمان نیز همانند ترکیه در قدرت نفوذ کند. زمان آن رسیده است که چهره حقیقی آنها را که در زیر ماسک گفت‌وگو و صلح پنهان شده است را آشکار کنیم.

براونس برای اثبات سخن خود از تهدیدها و جو سنگین روانی ای که علیه یک روزنامه‌نگار آلمانی که در شماره ماه پیش اشپیگل مقاله‌ای تحت عنوان "جریان گولن خطرناک‌ترین جریان اسلامی" نوشته بود خبر می‌دهد.

در ماه‌های اخیر انتقادها نسبت به اقدامات این جریان در آلمان که میزبان بیشترین جمعیت ترک‌ها در اروپای غربی است، افزایش یافته و احزاب چپ در ایالت‌های مختلف آلمان در این زمینه فعال شده‌اند. این در حالی است که در کشورهای آسیای میانه که حیاط خلوت جریان گولن شناخته می‌شد نیز مدارس او با مشکل روبرو شده اند و سال پیش ترکمنستان اقدام به تعطیلی این مدارس کرد.

***
فتح الله گولن متولد 1941 ارزروم ترکیه،  بنیان گذار و رهبر جریانی است که با نام خود او شناخته می‌شود. جریان تحت رهبری او که جریانی دینی شناخته می‌شود، دارای صدها مدرسه در ترکیه و صدها مدرسه با تمایل دینی و ترک‌گرایانه در خارج ترکیه - از جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز گرفته تا روسیه و مغرب و اوگانداو کنیا و بالکان است.

این جنبش دارای جراید مختلف از جمله روزنامه‌ها، مجله‌ها و نیز شبکه‌های تلویزیونی متعدد و هم چنین شرکت‌های تجاری و مؤسسات خیریه فراوانی است. از این گذشته، این جنبش در بسیاری از کشورهای جهان، مراکز فرهنگی تاسیس کرده و نشست‌ها و همایش‌های سالانه منظمی از سوی این جنبش در انگلیس، اتحادیه اروپا و امریکا برگزار می‌شود.

فتح‌الله گولن بر آن است که آمریکا و مجموعه غرب، اکنون به قدرت‌های جهانی‌ای تبدیل شده‌اند که چاره‌ای جز همکاری با آنها وجود ندارد. او قفقاز و جمهوری های آسیای مرکزی و بالکان را حوزه حیاتی ترکیه می‌شمارد، چرا که در این کشورها، جمعیت قابل توجهی از ترک زبانان اگر چه با گویش‌های متفاوت زندگی می‌کنند. لذا وی معتقد است: اگر روزی قرار باشد که ترکیه جایگاه گذشته خود را - همانند دوره عثمانی ـ بازیابد و به یکی از مهمترین کشورهای جهان تبدیل شود، باید در میان ترک‌های دیگر کشورها نفوذ خود را بگستراند.

اگر چه در ابتدا اردوغان و حزب تحت رهبریت او به عنوان شاگردان مرحوم نجم‌الدین اربکان شناخته می‌شدند اما با گذر زمان تمایلات و وابستگی‌های آنها نسبت به گولن آشکار شد. از سوی دیگر اربکان نیز به افشاگری علیه این جریان پرداخته چند ماه پیش از مرگش اردوغان را خزانه‌دار اسرائیلی‌ها نامید.

جریان گولن در جهان با نام جریان نورچی‌ها نیز شناخته می‌شود که اقتباسی است از نام بدیع الزمان سعید نورسی. سرویس فرهنگی تسنیم در آینده به بررسی اندیشه‌ها و دیدگاه‌های سعید نورسی،‌جریانات پس از او، جریان گولن و هدف از گسترش این جریان خواهد پرداخت.

انتهای پیام/