این مقاله نوشته آقای عبدالمجید اسماعیل اوغلو است که از استانبولی به فارسی ترجمه اش کرده ام. نخستین بار در شماره 19 فصلنامه بهارستان منتشر شد و بعد از آن در سایتهای مختلف به اشتراگ گذاشته شد.
...
عظمت و حقانیت حماسه عاشورا به‌گونه‌ای است که پس از قرن‌ها، جانِ مشتاق پژوهشگرانی ازهمۀ ادیان ومذاهب را به سوی خود می‌کشد، به‌گونه‌ای که هر یک از آنان تلاش کرده‌اند تا با تالیف آثاری، گوشه‌ای از این عظمت و مظلومیت سالار شهیدان حسین بن علی (ع) را به جهانیان بازرسانند.
حاج نورالدین افندی نیز به عنوان یک عالم سنّی قرن دهم هجری کوشیده است تا با تالیف مقتل‌الحسین (ع)، عشق خود را به سالار شهیدان و اهل بیت علیهم‌السلام نشان دهد. قابل ذکر است که بخش‌هائی از مطالب مذکوردر مقتل او با علایق مذهبیش و مشرب اهل سنت درهم‌آمیخته شده است. بر این اساس، مجله پیام بهارستان در راستای مطالعات متن‌پژوهی در زمینۀ مقاتل و جایگاه آن در میان برادران اهل سنت اقدام به نشر این مقاله، که توسط آقای مسعود صدر محمدی ترجمه شده است، می‌نماید. دفتر مجله پیام بهارستان
حادثه شهادت امام حسین (ع) در سال 61 هجری /681 میلادی از جمله حوادث تأثر انگیزی است که در طول تاریخ اسلام، تأثیرات عمیقی بر قلب‌های مسلمانان نهاده است. عواملی همچون نوه پیامبر و فرزند حضرت علی و فاطمه بودن امام حسین، تشنه واگذاشته شدن او و همراهانش، رخصت بازگشت ندادن به آنها ـ با وجود آنکه قصد بازگشت داشتند ـ رفتار بی‌رحمانه با کودکان و بی‌حرمتی به بانوان و سرانجام شهادت مظلومانه ایشان، بر اثرگذاری حادثه افزوده است. موضوع شهادت فاجعه‌بار امام حسین (ع) در حوزه ادبیات هم مانند معماری، تئاتر، مینیاتور و موسیقی، انعکاس یافته و بدین سان آثار منظوم و منثور فراوانی با این موضوع قلمی شده است.
از سال‌های پس از عاشورا، زندگی امام حسین (ع)، هویتی افسانه‌ای و منقبتی به خود گرفته و نام کربلا تبدیل به مضمون مهمی گشته است.[2] مراثی کربلا که بلافاصله بعد از حادثه کربلا سروده شدند، با پیشاهنگی ادبیات عرب، تبدیل به موضوعی مشترک در ادبیات اسلامی شد.[3] در دوره‌های بعد نیز در آغاز، با ماهیتی تاریخی ـ ادبی و بعدها صرفاً ادبی، آثاری که به حکایت و روایت حادثه می‌پرداخت با عنوان عمومی «مقتل الحسین» نگاشته شد.[4]
نخستین نمونه از این نوع ادبی ـ که جایگاه قابل توجهی در ادبیات عربی، فارسی و ترکی برای خود فراهم آورد ـ اثری است که جابر الجعفی (متوفی 128 هجری/ 746 میلادی) نگاشته است.[5] اما اثر مقتل الحسین ابو مخنف (متوفی 746 میلادی / 157 هجری) از آن جهت که اولین نمونه از این نوع نوشته‌هاست که به دست ما رسیده و هم از آن حیث که سرمشق و منبع محتوایی و ساختاری آثار بعد از خود بوده است، اهمیت خاصی دارد.
حادثه کربلا پس از ادبیات عرب میان ادیبان شیعی ایران نیز تبدیل به موضوعی قابل توجه گردید. نخستین مقتل مهم در ادبیات فاسی از سوی حسین واعظ کاشفی در سال 908/ 1502 به نام روضه الشهدا نوشته شده است. این اثر که در عین حال مهم‌ترین منبع حدیقه السعداء فضولی بود، در مدت کوتاهی در جهان اسلام شناخته شده و ترجمه‌ها و شرح‌هایی فراوان بر آن نوشتند.[6]
حادثه کربلا در ادبیات ترکی نیز در گروه موضوعاتی است که کار بسیاری روی آن انجام یافته است. این موضوع عموماً در ادبیات دینی و تصوف ترک و خصوصاً در ادبیات علوی ـ بکتاشی در قالب‌های ادبیات دیوانی، مردمی و «عاشیق» جایگاه مهمی کسب کرده است. از جمله آثاری که در این موضوع نوشته شده و در گستره مکانی وسیعی در مراسمات ده روز نخستین ماه محرم خوانده می‌شود، مثنوی «مقتل الحسین» حاجی نورالدین است.[7]
آثاری را که با موضوع «مقتل الحسین» در ادبیات ترکی تا نیمه نخست سده شانزدهم که زمان نوشته شدن اثر حاج نورالدین افندی است، به صورت زیر میتوان آورد:
