جریان گولن؛ تکفیری‌های کت‌شلواری(9)؛ جماعت گولن با حمایت آمریکا در آسیای میانه قدرت گرفت

ادامه پرونده گولن

...

به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، جریان فتح الله گولن از نفوذ قابل توجهی در قفقاز و آسیای میانه برخوردار است. پس از حوادث اخیر ترکیه جمهوری‌های مسلمان جماهیر سابق شوروی که پیش از این با روی باز پذیرای جریان گولن بودند اکنون با سوءظن به این جریان نگاه می‌کنند. در گفت‌وگویی که در زیر می‌آید این موضوعات با کنعان روشن اوغلو، روزنامه نگار و پژوهشگر جمهوری آذربایجان به مذاکره گذاشته شده است.

*تسنیم: به نظر شما جمهوری آذربایجان و آسیای میانه به چه علتی برای جریان گولن اهمیت پیدا کرده است. چرا آن‌ها حجم قابل توجهی از توان و فعالیت‌های خود را متوجه این منطقه کرده‌اند؟

جریان گولن و یا اگر از عبارت خودشان استفاده کنیم «حرکت خدمت» اگر چه در ترکیه ایجاد شد اما دوره اصلی گسترش آن مربوط به دوران فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیست شوروی بود. با از بین رفتن این اتحادیه 15 جمهوری تشکیل شدند که از این تعداد 6 جمهوری مسلمان بود و علاوه بر آن در خود روسیه هم جمعیت قابل توجهی از مسلمانان زندگی می‌کردند که این مسلمانان به لحاظ زبانی ترک زبان شناخته می‌شوند. با در نظر گرفتن ملاحظات دینی و ملی طبیعی بود که ترکیه به راحتی توان نفوذ در این مناطق را داشته باشد. چرا که با از بین رفتن اتحاد جماهیر شوروی حس ملی‌گرایی در این کشورها به شدت رشد کرده بود و از سوی دیگر این جمهوری‌های کوچک نیازمند حامیان خارجی بودند. در چنین شرایطی این کشورها رو به سوی دولت‌های مسلمان و ترک کردند.

در این دوره زمانی بنا به ادعاهایی با همکاری و حمایت ایالات متحده جریان گولن توانست که برای حضور خود در این مناطق زمینه پیدا کرده و حاضر شود. زمان بسیاری طول نکشید که این جریان در جمهوری‌های مسلمان تازه تاسیس شوروی دارای مدارس، موسسات آموزش آزاد، خوابگاه‌های دانشجویی، روزنامه، شبکه تلویزیونی و تعداد قابل توجهی شرکت‌های تجاری شد.

در سال‌های پایانی دهه 90 و سال‌های آغازین قرن حاضر جریان فتح الله گولن توانست 10ها مدرسه برای خود در این کشورها داشته باشد. از جمله بر اساس تحقیقاتی که انجام شده می‌توان به 28 مدرسه در قزاقستان، 24 مدرسه در استان‌های مختلف فدراسیون روسیه، 18 مدرسه در ازبکستان، 15 مدرسه در ترکمنستان، 14 مدرسه در جمهوری آذربایجان و 11 مدرسه در قرقیزستان اشاره کرد. علاوه بر این کشورها می‌توان به 4 مدرسه این جریان در آلبانی و مغولستان، 5 مدرسه در اوکراین و رومانی، 2 مدرسه در مولداوی و یک مدرسه در عراق، افغانستان، گرجستان، پاکستان، بنگلادش، مقدونیه، مجارستان، لیبی، آفریقای جنوبی، سودان، اندونزی، تایلند و تایلند اشاره کرد.

بر اساس برخی اطلاعات گولن برای راه‌اندازی این مدارس در کشورهای مختلف از حمایت کشورهای غربی برخوردار بوده است و بر اساس گزارش‌های منتشر شده در خود ترکیه این مدارس علاوه بر انجام فعالیت‌های آموزشی، فعالیت‌های دینی برای جذب طرفداران به جریان و نیز کشف موقعیت‌های جدید اقتصادی فعالیت داشته است.

*تسنیم: نوع نگاه آنان به سایر مذاهب اسلامی و خصوصاً شیعه به چه نحوی است؟ بر اساس اسنادی که به تازگی افشا شده است آنان فعالیت‌های خود در جمهوری آذربایجان را در راستای مقابله با تشیع سازماندهی می‌کرده‌اند؟

«جماعت حرکت خدمت» اگر چه در ظاهر هیچ تظاهر مذهبی ندارد اما در حقیقت گرایشات حنفی جزو اساسی‌ترین مبانی عملی و اعتقادی این جریان است. اما این گروه توانسته است در ظاهر هیچ گرایش مذهبی چشم‌گیری از خود بروز ندهد. با توجه به این وضعیت این جریان توانست در آذربایجان حالت عادی از خود به نمایش گذاشته و حتی به دلیل این که مدارس این جریان از سطح آموزشی خوبی برخوردار است توانسته است توجه و گرایش قشر قابل توجهی از افراد خاص جامعه را به خود جلب کند. برای همین هم است که  بسیاری از دولتمردان و نیز تجار و سرمایه داران اصرار دارند که فرزندانشان در این مدارس تحصیل کنند.

*تسنیم: به نظر شما هدف جریان مزبور از تلاش برای نفوذ در سیستم‌های حاکمیتی و ادارات دولتی چیست؟ به عبارت دیگر جریان گولن از تقویت ارتباط خود با نهادهای حکومتی و اقتصادی چه هدفی در نظر دارد؟

به نظر می‌رسد که گولن و جریان او از این طیف گسترده ارتباطات سه هدف اصلی را دنبال می‌کند. اول؛ تشکیل قشری قابل توجه از طرفدارن خود از طریق موسسات آموزشی، مدارس و بنیادهای تحت نظارت خود. دوم؛ جای دادن به نیروهای تربیت شده خود در سیستم اداری دولت، خصوصاً نهادهایی مانند وزارت آموزش و پلیس و... سوم؛ تربیت گروهی از جوانان که به طور طبیعی به عنوان سمپات‌های اسلام سیاسی ترکیه در کشورهای خارجی عمل می‌کنند. حوادث و جریانات اخیری که رخ داد نشان داد که او و جریان تحت امرش در دست یافتن به این اهداف چندان هم به بیراهه نرفته‌اند.

*تسنیم: در نظر جریان گولن، رابطه دین با سیاست، ملی گرایی، خلافت و سایر مفاهیم سیاسی اسلامی و غیر اسلامی چگونه است؟

برای پاسخ به این سوال اگر با مبانی اقدام جریان گولن آشنا شویم، کلیت اقدامات آن‌ها قابل فهم خواهد بود. مبانی این جریان عبارتند از : حنفی‌گری، آداب جریان صوفی نقشبندیه -این عادات بیشتر به این دلیل در این جریان رواج دارد که شخص گولن پایگاه بومی خود را در ارزروم که از مراکز فعالیت این طریقت است آغاز کرده است- آداب جریان نورچی‌ها، اقدام علیه کمونیسم -این حالت فکری بیش‌تر در ترکیه و در دوره اقتدار جماهیر شوروی چشمگیر بود- ملی‌گرایی محافظه کارانه -در اندیشه جریان فتح الله گولن در شرایطی متفاوت از سایر نورچی‌ها اندیشه ملی‌گرایی دارای وزن قابل توجهی است- پراگماتیزم، هماهنگی با قوانین نظام کاپیتالیستی جهانی، عدم مخالفت و مقاوت در برابر جریان دموکراسی و سکولاریسم که نمود هماهنگی این جریان با سکولاریسم را می‌توان در مواضع گولن در برابر ممنوعیت حجاب در سال‌های دهه 90 ترکیه نشان داد که اعتراضات انجام شده به این قوانین را مورد انتقاد قرار می‌داد.

*تسنیم: موضع این جریان در مورد ایران و انقلاب اسلامی ایران چیست؟

آنان در مورد ایران و انقلاب اسلامی ایران دارای موضع هستند. حتی در اسناد رسمی ترکیه نیز افشا شده است که یکی از مهم‌ترین اهداف آنان در جمهوری‌های تازه استقلال یافته شوروی مقابله با تبلیغ اسلام شیعی ایران بوده است. چند وقت پیش نیز در مکالماتی که در مورد یکی از مدیران سطوح عالی جمهوری آذربایجان از گولن منتشر شد، او ضمن مهم دانستن تداوم ارتباطات با این مدیر از لزوم حمایت او به عنوان یک فرد ضدایرانی سخن گفته بود.

*تسنیم: آیا جریان گولن در شرایط کنونی و یا در آینده امکان دارد که به عنوان یک تهدید برای جمهوری آذربایجان و سایر کشورهای مسلمان آسیای میانه مطرح شود؟ در این صورت جنبه‌های تهدید آمیز این جریان چیست؟

جریان گولن هیچ‌گاه به صورت آشکار هیچ دعوت و فراخوانی برای اعمال زور و رفتارهای خشن از خود بروز نداده است. بلکه برعکس بیش‌تر با مسائل فرهنگی و آموزشی مشغول بوده است که این سیاستگذاری دقیق در مورد  فعالیت‌هایشان حتی موجب جلب حمایت‌های مختلف برای این جریان شده است.

اما حوادث اخیر ترکیه نشان داد که اگر جریان جماعت بتواند در یک سیستم ریشه بدواند می‌تواند مسائل و مشکلات فراوانی را برای آن سیستم تولید کند. این جریان با نفوذ در داخل شبکه‌های اداری دولت نه از دولت که از مرکزی خارج از دولت دستور می‌گیرد. بر اساس آن دست به اقدام می‌زند که این وضعیت امکان تبدیل شدن این جریان به یک تهدید جدی را فراهم می‌آورد. با توجه به این مسئله اگرچه در جمهوری آذربایجان در شرایط کنونی این جریان دارای توانی که به عنوان تهدید مطرح شود نیست اما تجریه ترکیه نشان داد که با نفوذ در عمق نهادهای حاکمیتی قابلیت تبدیل شدن به تهدیدی برای تأثیرگذاری بر مسیر و تصمیم‌گیری‌های کلان دولت را دارد.

-----------------------------
گفت‌وگو از مسعود صدر محمدی
-----------------------------

انتهای پیام/