ملت‌ها به دنبال سرمایه‌های مشترک باشند/ ظرفیت‌های دیپلماتیک ایران؛ از دین اسلام تا عید نوروز

قسمت دوم مصاحبه ام با استاد اسماعیل‌زاده که در خبرگزاری تسنیم منتشر شد.

...

رسول اسماعیل‌زاده دوزال، نویسنده و مترجم شناخته شده متون علوم انسانی و اسلامی که مسئولیت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشور ترکمنستان را هم به‌عهده دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ به بررسی ظرفیت های جمهوری اسلامی ایران در ارتباطات فرهنگی با ملل مختلف پرداخت. اسماعیل‌زاده، مترجمی و نویسندگی بیش از 50 اثر علمی و دینی، ترجمه قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و سایر منابع اصیل اسلامی به زبان آذربایجانی، نمایندگی انتشارات الهدی در باکو، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در سال 1388 و ده‌ها سخنرانی علمی در کنفرانس‌ها و همایش‌های بین‌المللی در ایران و سایر کشورها را در کارنامه خود دارد. بخش نخست این گفتگو پیشتر با عنوان «راه احیای زبان فارسی، احیای حکمت آن است نه ناسیونالیسم رضاخانی» در خبرگزاری تسنیم منتشر شده و اکنون بخش دوم این گفتگو با موضوع بررسی نقش و ظرفیت  نوروز در روابط و مناسبات فرهنگ ایران و ملل پیرامونی کشور منتشر می‌شود.

نوروز به مثابه ظرفیت دیپلماتیک

دومین عامل قابل توجه در ظرفیت‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی مسئله نوروز است که توأمان با زبان فارسی به عنوان ثروتی چندین قرنی با اصالت ایرانی است که مشترک میان ایران و سایر کشورهای منطقه است و با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل ثبت شده است و چند سالی است که جشن‌هایی برای این منظور در نظر گرفته می‌شود که چهارمین جشن بین‌المللی آن را امسال در ترکمنستان برگزار کردیم.

نوروز امروز از یک عید ساده بودن میان یک قوم یا یک ملت فراتر رفته و تبدیل به ابزار دیپلماسی شده است. چون اساسا جهان کوچک شده است و ملت ها اگر تعامل نداشته باشند بر سر میراث‌هایی مشترکی که میانشان است به دعوا و کشمکش می پردازند. جمهوری آذربایجان می تواند نظامی  را منتسب به خود کند، چون در اراضی آن کشور متولد شده در این اراضی بزرگ شده و در این راضی دفن شده است و ایران هم می تواند ادعا کند که او شاعری ایرانی است چرا که متعلق به فرهنگ ایران است و به زبان فارسی به آفرینش ادبی پرداخته است. او هم درست می گوید این هم. اگر با نگاه محدود و کوته نظرانه به این مسئله بنگریم این دو کشور می تواند بر روی این مسئله به کشمکش با هم بپردازند. بر روی امیرعلیشیر نوایی ایران ، ازبکستان و ترکمنستان همگی شریک هستند. همچنین بر سر مولوی که در بلخ متولد شده، به فارسی نوشته و در ترکیه دفن شده است . حال هر کدام از این عوامل می‌تواند عاملی برای دعوا باشد. اما اگر نگاهی کلان داشته باشیم، این عوامل نه عامل انزجار که عامل هم‌رایی و نزدیکی میان ملل مختلف می‌تواند باشد.

امروز ملت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که باید به دنبال پل‌ ارتباطی و سرمایه‌های مشترک باشند و از این طریق بین هم ارتباط ایجاد کنند. ملت‌های منطقه نیز باید با نگاه به سرمایه‌های  مشترکی چون امیرعلی‌شیر نوایی، فضولی، نظامی و... ببینند که با استفاده از میراث کدام شاعر می توانند زمینه تفاهم مشترک میان خود ایجاد کنند. نوروز هم می تواند این عملکرد را  در مقیاس وسیع داشته باشد. زمانی که شما می بینید در یک  جای دیگری که اکنون کشوری جداگانه حساب می‌شود، همانند کشور شما عید نوروز با تمام آداب و رسوم یکسان برگزار می‌شود، طبیعی است که این  می تواند پل دوستی میان این دو کشور یا چند کشور مشترک در این مسئله باشد. نوروز از این حیث ثروت و ظرفیت قابل توجهی برای ایران است.

فرهنگ مشترک 300 میلیونی

اکنون هم 11 کشور به این عید پیوسته‌اند که جمعیتی بالغ بر 300 میلیون را شامل می شود. حال اگر بتوان بر اساس این مولفه  یک پایگاه اجتماعی – اقتصادی مشترک میان این ملت ها ایجاد کرد، ظرفیت عظیم و قابل توجهی  را می‌توان خلق کرد. از جهت فرهنگی می توان در عرصه های موسیقی، هنر و ادبیات  ظرفیت‌های نهفته را فعال کرد. تنها در زمینه اقتصاد می توان با ایجاد بازار مشترک کشور های نوروز باور روابط جدید  اقتصادی میان این کشورها  تعریف کرد وایجاد کرد حجم مبادلات تجاری را بالا برد.  جمهوری اسلامی ایران می تواند نقش محوری در این زمینه داشته باشد. چون پایه‌های تاریخی این امر ایران است و صاحب سابقه مشترک هزار ساله با این کشورها است. 

از سوی دیگر با توجه به این که ایران دارای قومیت ها مختلف در داخل مرزهای خود است می تواند با سایر کشورها وارد مراوده شود. از طرف دیگر تنها کشورهای منطقه نیست، بلکه درتمام کشورهای اروپایی و آمریکا هم که جمعیت مهاجر زیادی از کشورهای منطقه نوروز در آن زندگی می‌کنند می‌تواند مد نظر قرار گیرد. پس نوروز امروز تبدیل به ابزاری دیپلماتیک در عرصه جهانی شده است. اما ایران اسلامی امروز می‌تواند از این ظرفیت بر اساس فطرت‌های انسانی که با تازه شدن فصل‌ها نیز احیا می شود استفاده کند.

ما متون تاریخی ارزشمندی در این زمینه داریم. نیاکانمان دقیقا به این موضوع توجه داشته اند. شخصیتی چون خیام در این خصوص اثر علمی-فرهنگی  تحت عنوان نوروزنامه آفریده است و بعد از وی نوروزنامه نویسی به صورت یک مکتب تداوم داشته است. در همین نوروزنامه ها به این مطلب توجه شده است.مثلا خیام در نورزونامه  تمام ملت‌های آن دوره را به صفا و همکاری رهنمون می کند.

خیام به موضوعاتی می پردازد که حتی مرتبط با نوروز نیست ولی به عنوان عناصر مشترک و مولفه متذکر می شود. از سوی دیگر حکیم تبریزی در تبریز با اقتباس از وی نوروزنامه دیگری را می آفریند و یا حکیمی ترمذی باز از این کتاب اقتباس می کند و هنرمندی نشان می دهد.  هر سه این آثار را در یک مجموعه توسط رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان به مناسبت چهارمین جشن جهانی نوروز منتشر شده است و در حاشیه جشن بین المللی نوروز در عشق آباد با حضور رؤسای جمهوری چندین کشور رونمایی شد. اینها نشان می‌دهد که مادر کنار سایر ظرفیت‌هامان می توانیم با سنن و آداب و فولکولورهای مشترک در میان مردمان منطقه به نقش آفرینی بپردازیم و این مسائل هم هیچ مغایرتی با دیانت و اسلامیت ما ندارد.

ادامه دارد...